شبکه های اجتماعی در خدمت رونق کسب و کار خانگی

گل‌هایی خاص با رنگ‌های شیری، گلبهی و برگ‌هایی ریز و سبز در میان‌شان، کنار هم قرار گرفته‌اند. شکوفه‌هایی ریز نیز در میان آنها نشسته و دسته گلی لطیف و خیره‌کننده را ساخته‌اند. حدود 5 هزار نفر این عکس را لایک کرده‌اند. در عکسی دیگر در همین صفحه اینستاگرامی، دسته گلی با رنگ‌های یاسی و ارغوانی رنگ، با گل کوچکی در جیب کت داماد و دستبندی از گل طبیعی در دست عروس، هماهنگ شده و این یکی عکس را 10 هزار نفر لایک کرده‌اند. صفحه اینستاگرامی دو خواهری که به گل آرایی مشغول هستند، نزدیک به 80 هزار نفر دنبال‌کننده دارد؛ دو خواهر جوان در منزل شان، با هنر خود به گل‌های طبیعی شکوهی درخورِ جشن‌های مختلف می‌دهند و برای خودشان برندی هم ساخته‌اند. آنها از طریق صفحه اینستاگرامی شان، اسم و رسمی پیدا کرده‌اند. دو شماره تلفن در صفحه شان قرار داده و از شنبه تا چهارشنبه 9 ساعت در روز پاسخگوی تماس‌ها و سفارش‌ها هستند. صفحه اینستاگرامی زن جوان دیگری را نیز حدود 100 هزار نفر دنبال می‌کنند، او عروسک‌هایی به شکل فرشته‌هایی خاص طراحی کرده، می‌دوزد و به فروش می‌رساند. او هم از طریق تلگرام سفارش‌های شخصی می‌پذیرد و هم شهر کتاب‌های مختلف در تهران و شهرستان‌ها، مشتری فرشته‌های منحصر به‌فردش هستند. این افراد از طریق هنر خود و استفاده از ظرفیت شبکه اجتماعی، شغلی خانگی برای خود راه‌اندازی کرده و کسب و کاری پررونق راه انداخته‌اند.

به گزارش عطنا به نقل از  ایران، حدود 47 میلیون نفر ایرانی، در شبکه‌های اجتماعی عضویت دارند و بعضی‌ها تنها یک عضو ساده باقی نمانده‌اند. به جای دلخوش کردن به آگهی استخدام روزنامه‌ها، برای خود کسب و کاری راه انداخته‌اند. یکی دیگر از آنها، دختر 23 ساله‌ای است که شیرینی پزی می‌کند و در گوشه کارگاهی کوچک، کلاس‌های آموزشی برگزار می‌کند. صفحه اینستاگرامی او، 117 هزار نفر دنبال‌کننده دارد و عکس شیرینی‌ها و کیک‌های فنجونی‌اش، خیره‌کننده است. آنها را با طرح‌های خاص و منحصر به فرد درست می‌کند و خودش درباره کارش می‌گوید: «من از بچگی شیرینی پزی دوست داشتم، در کلاس‌های مختلف شرکت کردم و مدارک معتبر گرفتم. حالا سه سال است که به فکر کار کردن افتاده ام، طعم و هنر را با هم پیوند می‌زنم و کار می‌کنم.» او هم در جوانی، شغلی خانگی با سرمایه اولیه اندک، برای خودش فراهم کرده و کلاس‌های آموزشی‌اش آنقدر پررونق بوده است که گاهی نیز به شهرستان‌ها برای برگزاری آنها سفر می‌کند. این داستان، تنها در اینستاگرام جریان ندارد. تلگرام نیز با اقبال بلندش در میان ایرانی‌ها، به بازاری برای کسب و کارهای خانگی تبدیل شده است. یکی از این کانال‌ها نزدیک به 20 هزار نفر عضو دارد و مدیر آن با «نمدبافی» و فروش آن در تلگرام، روزگارش را می‌گذراند.

300 شغل خانگی

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز قسمتی به عنوان دبیرخانه مشاغل خانگی دارد که از طریق آن حدود 300 شغل به عنوان شغل خانگی در حوزه‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدماتی از فرش بافی گرفته تا تولیدات دامی را معرفی کرده است. معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال این وزارتخانه شغل خانگی را چنین تعریف می‌کند: «مشاغل خانگی شامل آن دسته از فعالیت‌هایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی در قالب یک طرح کسب و کار بدون مزاحمت و ایجاد اخلال در آرامش واحدهای مسکونی همجوار شکل می‌گیرد و منجر به تولید خدمت و یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود.» بعضی از شاغلان خانگی به صورت مستقل و بعضی نیز در قالب تعاونی‌های مختلف فعالیت می‌کنند. شرکت تعاونی تأمین نیاز مشاغل خانگی، متشکل از افرادی که دارای مشاغل خانگی در یک یا چند گرایش همسو و نزدیک به هم هستند. در حال حاضر 88 شرکت تعاونی تأمین نیاز مشاغل خانگی با عضویت 4هزار و 170 نفر و با ایجاد فرصت شغلی 1800 نفر در سراسر کشور در سامانه ثبتی وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی مشغول فعالیت هستند. همچنین براساس گزارش واحد آمار و برنامه‌ریزی اتاق تعاون ایران، استان‌های آذربایجان شرقی و استان هرمزگان به ترتیب با 18 و 13 شرکت تعاونی تأمین نیاز مشاغل خانگی بیشترین ثبت را در بین استان‌ها دارا هستند و یک اتحادیه تعاونی نیز در استان اردبیل به ثبت رسیده است.

آمار کاملاً دقیقی درباره این کسب و کارها وجود ندارد اما به نظر می‌رسد تعداد مستقل‌ها، بیش از تعاونی‌ها باشد. گزارشی مربوط به وزارت تعاون نیز نشان می‌دهد که حدود 80 درصد از شاغلان خانگی، زن هستند. چند وقت پیش هم برخی از «فین تک‌ها»، سایت‌هایی که در حوزه پرداخت‌های مالی فعالیت می‌کنند، فیلتر شدند. انجمن فین‌تک در بیانیه‌ای که در اعتراض به این فیلترینگ نوشت، آورده بود: «بیش از ٢٠٠ هزار کسب وکار خرد و خانگی از این وب سایت‌ها خدمات مالی و پرداخت دریافت می‌کنند.»

حمایت دولت از کسب و کار خانگی

چند سالی است که پرداخت تسهیلات تا سقف 100 میلیون تومان برای حمایت از مشاغل خانگی راه افتاده و سایتی نیز برای ثبت‌نام وجود دارد. شاغلان خانگی هم می‌توانند به صورت مستقل و هم در قالب تعاونی‌ها در سایتی با نشانی   www.mashaghelkhanegi.ir ثبت‌نام کنند و البته میزان تسهیلات برای هر دسته متفاوت و منوط به تشخیص مراجع مربوط است. در سال 95، حدود 300 میلیارد تومان اعتبار برای این کسب و کارها در کل کشور مصوب شده بود. استان به استان نیز اوضاع پرداخت‌ها متفاوت است. ​در استان خوزستان، امسال 6 برابر سال گذشته اعتبار مصوب شده و بیش از 6 هزار فرصت شغلی از طریق آن ایجاد می‌شود. در استان مرکزی نیز امسال 16 میلیارد تومان تسهیلات برای مشاغل خانگی پرداخت می‌شود که نسبت به سال گذشته، 5 برابر بیشتر شده است. بانک صادرات ایران نیز گزارش داده است که در سال ٩٥، به ٦٢٥٦ نفر متقاضی و در ٣ ماهه اول امسال نیز به ٤٢٠ نفر معرفی شده از سوی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وام قرض‌الحسنه مشاغل خانگی پرداخت کرده که رقم کل پرداختی در این مدت 15 ماهه، بیش از 30 میلیارد تومان بوده است. اما از شیرینی پزی و گل آرایی گرفته تا خیاطی و ساخت سازه‌های چوبی، روز به روز بازار مشاغل خانگی داغ‌تر می‌شود. در این میان برخی کسب و کارهای بزرگ تری را راه‌اندازی کرده و از طریق راه‌اندازی مشاغل استارت آپی، به اسم و رسمی هم رسیده‌اند. تبسم لطیفی، دختر 31 ساله‌ای است که در 27 سالگی «مامان پز» را راه‌اندازی کرد. او بیش از 50 زن را که در خانه هایشان آشپزی می‌کنند به کار گرفته و از طریق شغل خانگی آنها، برندی را راه‌اندازی کرده است. لطیفی تا به حال مصاحبه‌های مختلفی داشته و در یکی از آنها از دوری از «فرهنگ کارمندی» صحبت کرده است. این احتمالاً همان چیزی است که بین آنهایی که در کوران بیکاری منتظر آگهی استخدام نمانده و دیگرانی که دست روی دست گذاشته‌اند، تفاوت ایجاد می‌کند. لطیفی می‌گوید: «همیشه دلم می‌خواسته کسب و کار خودم را داشته باشم، چون فکر می‌کنم در این حالت اثرگذاری‌ام بیشتر است. در واقع با کسب و کار جدید چیزی را خلق می‌کنیم که قبلاً وجود نداشتi، ولی تا زمانی که کارمند باشیم، همیشه دیگرانی هستند که اگر ما نباشیم وظیفه ما را شاید حتی خیلی بهتر از خودمان انجام بدهند.»